Inspekcja Transportu Drogowego stanowi wyspecjalizowaną,umundurowaną i uzbrojoną formację. Jest to służba cywilna, mimo iż posiada prawo użycia broni oraz środków przymusu (tak samo jak służba mundurowa). Inspektorzy transportu drogowego posiadają uprawnienia do nakładania mandatów, kierowania ruchem, a także zatrzymywania praw jazdy czy też dowodów rejestracyjnych. Poruszają się oni pojazdami uprzywilejowanymi oraz korzystają z ochrony przypisanej funkcjonariuszom państwowym. Jednak inspektorom transportu drogowego nie przysługują przywileje służb mundurowych. Podczas kontroli przewozów drogowych mają takie same uprawnienia jak policja.
ITD powołano ustawą o transporcie drogowym z dnia 6 września2001 roku.
Utworzono ją, aby kontrolować przestrzeganie przepisów w zakresie transportu drogowego, a także niezarobkowego krajowego oraz międzynarodowego przewozu drogowego pojazdami samochodowymi.Powołano ją również ze względu na wstąpienie Polski do Unii Europejskiej (wymogi akcesyjne).W październiku 2004 roku ITD wstąpiła w szeregi Europejskiej Kontroli Drogowej – organizacji zrzeszającej 10 państw UE.
ITD nie może podejmować żadnych działań w stosunku do pojazdów:
- o masie nieprzekraczającej 3,5 tony,
- przeznaczonych (konstrukcyjnie) do przewozu drogowego osób – niezarobkowego krajowego oraz międzynarodowego (przewóz nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą)
Cele Inspekcji Transportu Drogowego to:
- Przeciwdziałanie degradacji dróg.
- Eliminacja zjawisk patologicznych w transporcie drogowym.
- Zapobieganie nieuczciwej konkurencji w transporcie drogowym.
- Poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
- Wpływanie na przedsiębiorców, ażeby przestrzegali prawa.
ITD współpracuje z Policją, Służbą Celną, Strażą Graniczną, Państwową Inspekcją Pracy, Inspekcją Weterynaryjną,Inspekcją Handlową, a także zarządcami dróg publicznych.
ITD kierowana jest przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego, podległego ministrowi do spraw transportu oraz stanowiącego centralny organ administracji rządowej. W obrębie Inspekcji Transportu Drogowego działa 16 delegatur Wojewódzkich Inspektoratów Transportu Drogowego, które kierowane są przez Wojewódzkich Inspektorów Transportu Drogowego. W przypadku wykrycia nieprawidłowości, zgłasza się je do Centralnej Ewidencji Naruszeń, zarządzanej przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego.